- De kleinste planeet van ons zonnestelsel wordt nog kleiner.
- Mercurius is aan het krimpen en krijgt daar ‘rimpels’ van, zo blijkt uit nieuw onderzoek.
- De diameter van de planeet is inmiddels al zo’n 14 kilometer afgenomen.
- Lees ook: Astronomen zien een voorproefje van het einde van de aarde: een ster die een planeet in zijn geheel opslokt
Mercurius, de kleinste planeet van ons zonnestelsel, is aan het krimpen en krijgt daar ‘rimpels’ van.
Dat blijkt uit nieuw onderzoek dat deze week is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Geoscience.
Wetenschappers wisten al dat Mercurius is gekrompen: de diameter is nu zo’n 14 kilometer kleiner dan hij ooit geweest is, door afkoeling van de binnenkant van de planeet.
Maar het was niet duidelijk of de planeet nog steeds actief aan het krimpen is. Nu hebben Britse wetenschappers aangetoond dat dat hoogstwaarschijnlijk wel het geval is.
Mercurius begint op een rimpelige, oude appel te lijken
Net als elke andere planeet, koelt Mercurius af. Naarmate de temperatuur van zijn inwendige gesteente en gesmolten metaal zijn gedaald, is het binnenste van de planeet gekrompen.
Als gevolg daarvan zijn er rimpels, oftewel steile hellingen, ontstaan op het oppervlak van de planeet, zegt David Rothery tegen The Observation. Hij is hoogleraar planetaire geowetenschappen aan de Open University in het Verenigd Koninkrijk en een van de auteurs van het deze week gepubliceerde onderzoek in Nature.
"Het lijkt op de rimpels die op een ouder wordende appel verschijnen", zegt Rothery.
Wetenschappers zagen die hellingen als bewijs dat de planeet gekrompen is. Maar het probleem is dat de meeste rimpels zo'n 3 miljard jaar oud zijn, zegt Rothery tegen Insider.
Om aan te tonen dat de hellingen nog steeds in beweging zijn, hebben Rothery en zijn student Ben Man hun aandacht gericht op een andere geologische structuur, genaamd slenken. Dat zijn tektonische valleien die zijn ontstaan door uit elkaar bewegende breuklijnen.
Het voordeel van de slenken op Mercurius, is dat dat ze niet erg groot zijn: ze zijn nog geen kilometer lang en minder dan honderd meter diep. Ze blijven geologisch gezien niet lang bestaan, na meer dan 300 miljoen jaar zijn ze hoogstwaarschijnlijk niet meer zichtbaar. "Omdat het zulke kleine structuren zijn, kunnen ze niet lang overleven", zegt Rothery tegen Insider.
In het deze week in Nature gepubliceerde onderzoek zijn 48 slenken geïdentificeerd en nog eens 244 waarschijnlijke slenken, op basis van in 2015 gemaakte foto's gemaakt door het ruimtevaartuig MESSENGER van NASA.
De geïdentificeerde slenken op Mercurius zijn weergegeven met een gele driehoek, de waarschijnlijke slenken met een zwarte stip. Bron: Man, B., Rothery, D.A., Balme, M.R. et al. Nat. Geosci. (2023). https://doi.org/10.1038/s41561-023-01281-5, CC-BY
"Daarom kunnen we met zekerheid zeggen dat er de afgelopen 300 miljoen jaar beweging is geweest en dat die er tegenwoordig hoogstwaarschijnlijk ook nog is", legt Rothery uit.
Er vinden waarschijnlijk constant bevingen plaats op Mercurius
Uit het onderzoek blijkt ook dat er hoogstwaarschijnlijk constant bevingen plaatsvinden op Mercurius, zegt Rothery.
"Omdat Mercurius aan het krimpen is, worden harde stukken aan de buitenkant van de planeet over elkaar heen geschoven. En dat is een aardbeving, of eigenlijk een Mercuriusbeving", zegt Rothery.
Die bevingen zijn waarschijnlijk behoorlijk zwaar. "We zien verschuivingen van enkele kilometers. Dat betekent honderden echt zware aardbevingen en waarschijnlijk miljoenen kleinere."
"We denken dat dit de hele tijd gebeurt, maar we kunnen dat niet meten totdat we seismometers op de planeet hebben", zegt hij.
Een foto van Mercius genomen door het ruimtevaartuig BepiColumbo. Foto: ESA/BepiColombo/MTM, CC BY-SA 3.0 IGO
Europees ruimtevaartuig moet hoge resolutie foto's gaan sturen van Mercurius
We gaan volgens Rothery meer over Mercurius te weten komen door BepiColumbo. Het in 2018 gelanceerde ruimtevaartuig heeft twee satellieten bij zich: eentje van de European Space Agency en eentje van de Japan Aerospace Exploration Agency, die het oppervlakte van de planeet vanuit verschillende hoeken gaan vastleggen.
Het ruimtevaartuig heeft in 2021 al een foto van Mercurius genomen toen het voorbij de planeet vloog, maar zal pas eind 2025 of begin 2026 foto's met hogere resoluties gaan sturen.
De hoop is dat die foto's meer duidelijk zullen maken over de geologie van Mercurius, bijvoorbeeld door het onthullen van rotssporen op het oppervlak van de planeet.